Edward Jenner : Ο πατέρας του εμβολιασμού και της ανοσολογίας

Η ευλογιά πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό γύρω στο 10.000 π.Χ. Σαν φυσική απόδειξη γι’ αυτό έχουμε το μουμιοποιημένο σώμα του Φαραώ Ραμσή V της Αιγύπτου. Αν κάποιος περιπλανηθεί σε οποιοδήποτε νεκροταφείο της Ευρώπης, θα παρατηρήσει πως μέχρι τον 19° αιώνα οι περισσότεροι τάφοι ανήκαν σε μωρά παιδιά. Αιτία; Η αρρώστια και δη, η ευλογιά.

Γεννημένος το Μάιο του 1749 στο Μπέρκλεϊ της Αγγλίας, όταν ο Edward Jenner τέλειωσε τις σπουδές του στην Ιατρική, αποφάσισε να αντιμετωπίσει την ευλογιά, που αποτελούσε το νούμερο 1 κίνδυνο για τον άνθρωπο του 18^ου αιώνα. Ο Jenner ήταν άνθρωπος των γραμμάτων: Καταπιάστηκε με τη Φυσική, την Ιστορία και τη Βιολογία προτού ασχοληθεί με αυτή τη μολυσματική νόσο. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικός είναι αυτός ο επιστήμονας για την ανθρωπότητα, αναφέρουμε πως η ευλογιά σκότωσε πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως τον 18^ο αιώνα. Υπερδιπλάσιους δηλαδή από τους δύο παγκόσμιους πολέμους μαζί.

Η ευλογιά άρχιζε με πυρετό και εξελισσόταν σε εξανθήματα γεμάτα με πύον, τα οποία απλώνονταν στο σώμα του ασθενούς. Όσοι κατάφερναν να επιζήσουν, συχνά έφεραν σημάδια από τις αποξηραμένες φλύκταινες για το υπόλοιπο της ζωής τους – αλλά περίπου το 15% έως 30% των ανθρώπων που έπιασαν ευλογιά, πέθαναν.

Υπάρχουν μαρτυρίες γιατρών και επιστημόνων που περιγράφουν τα συμπτώματά της και μας κάνουν να ανατριχιάζουμε μέχρι και σήμερα. Ο Edward Jenner σκέφτηκε πολύ σωστά το εξής: Όσοι κολλούσαν ευλογιά και επιζούσαν, δεν κολλούσαν ξανά. Πολλοί, μάλιστα, γι΄ αυτόν το λόγο έβαζαν τα παιδιά τους επίτηδες να κολλήσουν σε μικρή ηλικία με την ελπίδα να επιβιώσουν. Λέγεται πως και ο ίδιος ο Jenner είχε κολλήσει επίτηδες όταν ήταν μικρός.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του είχε ήδη παρατηρήσει πως οι γυναίκες που δούλευαν στα αγροκτήματα και έρχονταν σε επαφή με βοοειδή δεν κολλούσαν ευλογιά. Αργότερα συμπέρανε πως οι γυναίκες προστατεύονταν από την ευλογιά γιατί στο παρελθόν είχαν έρθει αντιμέτωπες με τον ιό της δαμαλίτιδας που κολλούσαν από τα ζώα στις φάρμες. Οπότε, του ήρθε η ιδέα ενός πειράματος που αποτελεί ίσως το σημαντικότερο ιατρικό πείραμα όλων των εποχών.

Απρίλιος 1796. Μια γυναίκα ονόματι Sarah Nelmes κολλάει δαμαλίτιδα από μια αγελάδα. Ο Jenner παίρνει πύον από ένα εξάνθημά της και μολύνει με αυτό τον γιο του κηπουρού του, James. Ο 8χρονος ανεβάζει πυρετό και μόλις αναρρώνει, για να ελέγξει αν το πείραμα του θα πετύχει, ο Jenner μολύνει τον μικρό James με ευλογιά, κάτι παράτολμο ακόμη και για τη σκληρή κοινωνία του 18^ου αιώνα. Το πείραμα, παρόλα αυτά, πετυχαίνει και μετά από 6 μήνες ο James αναρρώνει εντελώς.

Ο Edward Jenner έχει κάνει το πρώτο αποτελεσματικό εμβόλιο στην ιστορία της ανθρωπότητας και το 1797 μετά από πολλές μελέτες και σημειώσεις υπέβαλε τα αποτελέσματα ερευνών του στη Βασιλική Εταιρία, η οποία τα απέρριψε. Για κακή του τύχη, το εμβόλιο θύμιζε πολύ τις πρακτικές της επιτηδευμένης μόλυνσης που χρησιμοποιούνταν, οπότε ο Jenner παρουσιάστηκε σαν τσαρλατάνος, λοιδορήθηκε από τον Τύπο και δέχθηκε επίθεση και από την Εκκλησία. Η κοινωνία δεν ήταν έτοιμη και ο Jenner το είχε αποδεχτεί.

Γι’ αυτό, λοιπόν, άνοιξε με δικά του έξοδα ένα μικρό νοσοκομείο και παρείχε τα εμβόλια εντελώς δωρεάν σε όποιον ήθελε. Τα αποτελέσματα μιλούσαν από μόνα τους. Μέχρι το 1807 ο Jenner εμβολίαζε 300 ανθρώπους την ημέρα και μέσα στα πρώτα κιόλας χρόνια, η ευλογιά ελαττώθηκε κατά 75% στη Αγγλία. Μετά από πολλά χρόνια και συγκεκριμένα το 1840, 17 χρόνια μετά το θάνατο του Jenner, η Βρετανική Κυβέρνηση κήρυξε παράνομες όλες τις πρακτικές επιτηδευμένης μόλυνσης και τις αντικατέστησε με το εμβόλιό του.

Ο Edward Jenner απεβίωσε το 1823 στο Μπέρκλεϊ, και θεωρείται σήμερα πατέρας της ανοσολογίας. Εκατόν ογδόντα χρόνια αργότερα, το 1980, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε επίσημα ότι το όραμα που είχε ο Jenner το 1801 – την ολοσχερή εξάλειψη της ευλογιάς – έγινε πραγματικότητα. Σήμερα ο ιός έχει εξαφανιστεί. Οπότε, ο Edward Jenner έχει κερδίσει δίκαια μια θέση στο «πάνθεον» της ιατρικής επιστήμης.